Στην βορειοανατολική πλευρά του Ψηλορείτη βρίσκεται ο ιστορικός οικισμός του Κρουσώνα. Χτισμένος σε υψόμετρο 460μ, απέχει 21 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο.Το τοπωνύμιο Κρουσώνας είναι αρχαιοελληνικό. Η παλαιότερη μνεία του οικισμού υπάρχει σε συμβολαιογραφική πράξη του 1374.Μετά την Οθωμανική κατάκτηση έγινε με σουλτανικό φιρμάνι , βακουφικό χωριό.Από τη φορολόγηση των κατοίκων του συντηρούνταν το αυτοκρατικό τέμενος του Σουλτάν Ιμπραχήμ στο Ρέθυμνο.Στον Κρουσώνα υπάρχουν 3 παλιές πέτρινες κρήνες(Πάνω παλιά Βρύση, Κάτω παλιά Βρύση και Βρυσάκι),οι οποίες ήταν οι βασικές πηγές υδροδότησης των κατοίκων μέχρι και το 1900 και διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι και σήμερα.Η περιοχή του ορεινού Μαλεβυζίου υπήρξε κέντρο επαναστάσεων τόσο εναντίων των Ενετών όσο και τους χρόνους της τουρκικής κυριαρχίας.Στον Κρουσώνα τον Ιούλη του 1822 έγινε μια θρυλική μάχη μέσα στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους,προστάτης του χωριού , όπου ηττήθηκαν 370 πρωτοπαλίκαρα του Σερίφ Πασά, με αποτέλεσμα την οπισθοχώρηση των Τούρκων από το Μαλεβύζι .Κατά τον σηκωμό του 1866 έγιναν μάχες στην περιοχή του χωριού ανάμεσα στους Χριστιανούς επαναστάτες και στους Οθωμανούς.Ξεχωρίζει η μάχη που διεξήχθη στο σπήλαιο του Σάρχου.Κατά τους χρόνους της Γερμανικής κατοχής οργανώθηκε αντάρτικη ομάδα με αρχηγό τον Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά που ήταν η πρώτη ένοπλη της Κρήτης που πήρε μέρος σε μάχες στην πόλη του Ηρακλείου.Με βάση τον Κρουσώνα ή την πόλη του Ηρακλείου μπορούμε να περιηγηθούμε στους μικρούς οικισμούς του ορεινού Μαλεβυζίου.Λίγο έξω από τον οικιστικό χώρο βρίσκεται η Μονή της Αγίας Ειρήνης πολύ γνωστή σε όλη την Κρήτη , ο Μελισσοχάρακας με μεγάλο γεωλογικό ενδιαφέρον ,το Δάσος Βρωμονερού με τους πρίνους και χώρο δασικής αναψυχής , και το πλούσιο σε οπωροφόρα δέντρα οροπέδιο Λιβάδι.

Οι Κορφές , ο οικισμός , είναι κτισμένος πάνω σε λόφους (Κορφές) στις οποίες οφείλετ αι το όνομα του .Στην όμορφη πλατεία του χωριού βρίσκεται ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (16ος αιώνας) και της Αγίας Τριάδας.Ο Δρυς Μαναλενίου, ένα τεράστιο δέντρο που βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό, δεσπόζει στο χώρο και υπάρχει η παράδοση ότι κάτω από την σκιά του έγιναν επαναστατικές συνελεύσεις.
Το Λουτράκι είναι χτισμένο στις ανατολικές υπώρειες του υψώματος Βοσκερό σε υψόμετρο 408μ. Ο οικισμός αναφέρεται σε συμβολαιογραφικά έγγραφα από τον 14ο αιώνα.
Η Κιθαρίδα είναι γνωστή από το 1577.Το χωριό καταστράφηκε κατά τον μεγάλο σεισμό του 1856.Σήμερα σώζεται η μονή της Κεράς Ελεούσας , καθώς και η παλιά εκκλησία του Αγίου Φανουρίου με το καλής Τέχνης Ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Ο Σάρχος βεβαιωμένα από τον 14ο αιώνα . Το ιστορικό σπήλαιο Χώνος πρόσφερε καταφύγιο στους αγωνιστές της έλευθερίας .Στο χωριό υπάρχει Λαογραφικό μουσείο και παλιός νερόμυλος.Αποτελεί το μεγαλύτερο γνωστό καρστικό έγκοιλο της λεκάνης τροφοδότησης του Αλμυρού Ηρακλείου.Με μήκος 2 χλμ και βάθος 225μ κατατάσσεται στα μεγαλύτερα σπήλαια της Ελλάδος 

Σήμερα, μετά τη συννένωση των δήμων (Καλλικράτης), ο άλλωτε δήμος Κρουσώνα αποτελεί τμήμα του δήμου Μαλεβυζίου.